Introductie Hero Lift – Pil tegen polarisatie
Inleiding
Polarisatie ontstaat meestal omdat we verontwaardigd zijn over de ander. Het sluit aan bij de theorie van dyadische moraliteit (TDM), die uitgaat van het idee dat mensen moreel verontwaardigd raken als er sprake is van potentiele schade, een dader en een slachtoffer. Die drie moeten samenkomen, omdat schade door blikseminslag, weliswaar veel verdriet op kan leveren, maar geen morele verontwaardiging. Er is immers geen aanwijsbare dader.
Een fundamentele vorm van schade is als je iemand het recht op bestaan ontneemt. Dat hoeft niet zo dramatisch te zijn als iemand doden, maar je kunt iemand wel minderwaardig behandelen door deze persoon in de waarden aan te tasten. Dan ontneem je iemand al een deel van het recht om te bestaan. Daarom is het belangrijk om iets te begrijpen van waarden.
1. Waarden
Waarden zijn, zoals men in de motivatiewetenschap noemt, ‘cognitieve representaties van de innerlijke drijfveren’. Simpel gesteld gaat het om het verhaal dat je jezelf en anderen vertelt over waarom iets belangrijk voor jou is. Onderzoek heeft aangetoond dat er tien tot elf basiswaarden zijn. Het voorvoegsel ‘basis’ betekent dat al deze waarden voor alle mensen belangrijk zijn, maar niet per se in dezelfde volgorde.
Wij werken met elf basiswaarden, die grofweg kunnen worden verdeeld in vier waardensets die wereldwijd worden herkend. De basiswaarden zijn afkomstig uit de wetenschap, maar wij hebben ze Nederlandse namen gegeven die goed te begrijpen zijn.
Elf basiswaarden verdeelt over vier waardensets.
Er zijn vier waardensets: pionier, idealist, traditionalist en competitief. Elke waardenset bevat drie basiswaarden, maar de basiswaarde ‘genieten’ komt zowel voor bij de pionier als bij de competitieve. Dit is te zien in de afbeelding hiervoor. Daarom hebben we elf en geen twaalf basiswaarden.
Elk mens vindt alle basiswaarden belangrijk, maar niet in dezelfde volgorde. Een idealist, met de basiswaarden ‘milieu’, ‘maatschappij’ en ‘helpen’, vindt ‘succes’ ook belangrijk, maar niet zo belangrijk als een competitieve. Een traditionalist, met de basiswaarden ‘traditie’, ‘regels’ en ‘veiligheid’, hecht ook waarde aan ‘zelfregie’, maar bij lange na niet zo veel als een pionier dat zou doen.
Onderzoekers hebben vastgesteld dat de eigen waarden – de set die men zelf het belangrijkst vindt – ook worden beschouwd als een goede representatie van het authentieke zelf. Dit vormt de basis voor zowel de persoonlijke als de groepsidentiteit.
Polarisatie ontstaat vooral wanneer men de eigen waarden aan anderen wil opleggen. Als een pionier bijvoorbeeld de basiswaarden ‘genieten’, ‘stimulans’ en ‘zelfregie’ probeert op te leggen aan een traditionalist, zal die traditionalist verontwaardigd reageren. Er is immers geen ruimte meer voor de eigen waarden, wat als een aantasting van de identiteit wordt ervaren.
Hoe sterker men de eigen waarden aan anderen wil opleggen, hoe meer men kan spreken van extremisme. Daarom kennen we in het Nederlands ook de uitdrukking: ‘Laat de ander in zijn waarde’, en dat is een waardevol advies. Hiermee hebben we het concept waarden geïntroduceerd.
2. Karakterkwaliteiten
Naast het respecteren van andermans waarden kunnen we samenwerking ook verbeteren door gebruik te maken van onze samenwerkingstalenten, die we karakterkwaliteiten noemen. Karakter is het deel van de persoonlijkheid waar men een waardeoordeel over vormt. Je kent vast het oordeel over een ‘goed’ of ‘slecht’ karakter. Dit is een moreel oordeel, en binnen de motivatiewetenschap wordt moraliteit beschouwd als een set ongeschreven regels om samen te werken.
Een goed karakter is dus gericht op beter samenwerken, terwijl een slecht karakter geen interesse heeft in samenwerking of het delen met anderen. Veel van deze karaktereigenschappen zijn al door de oude Grieken beschreven als deugden. Volgens de filosofie is een goed leven namelijk het gevolg van goed handelen. De bekendste deugden komen van Plato, die een set van vier formuleerde:
- Bedachtzaamheid
- Gematigdheid
- Rechtvaardigheid
- Moed
Deze deugden blijken ook noodzakelijk te zijn om samen te kunnen werken. Je kunt namelijk niet samenwerken met iemand die geen enkele maat weet te houden en alleen bezig is met wat hem of haar zelf interesseert. Gematigdheid is dus belangrijk.
Hetzelfde geldt voor moed, omdat je in een samenwerking soms voor jezelf moet opkomen. Doe je dat niet, dan loop je het risico om uitgebuit te worden, en dat is geen samenwerking. De vier deugden van Plato blijken zo essentieel te zijn voor een goed leven dat ze ook wel de kardinale deugden worden genoemd. Kardinaal betekent ‘scharnierend’—de deugden waar andere deugden omheen draaien.
Onze karakterkwaliteiten zijn niet per se afkomstig van Plato, maar zijn gebaseerd op de evolutietheorie. Het idee is dat wijdverbreide eigenschappen een functie hebben. Als mensen ogen hebben, is de kans groot dat dit ons helpt te overleven en voort te planten.
Dat geldt ook voor karakterkwaliteiten, want eigenschappen zoals moed en rechtvaardigheid hebben eveneens een functie. Ze helpen ons om beter samen te werken, en onze soort heeft samenwerking tot een kunst verheven.
Hoewel wij allemaal over karakterkwaliteiten beschikken, zijn we er niet allemaal even goed in. Variatie tussen mensen is namelijk een evolutionair principe dat bijdraagt aan overleving en voortplantingssucces. De verschillen in karakterkwaliteiten hangen samen met onze persoonlijkheid, en die verschilt per individu.
Om beter samen te werken, is het belangrijk om rekening te houden met de karakterkwaliteiten waarin we minder sterk zijn. Tegelijkertijd kunnen we optimaal bijdragen door juist de karakterkwaliteiten te benutten waarin we wél uitblinken. Wij definiëren er acht als primair en zestien als secundair. Gemiddeld blijken we vooral goed te zijn in de primaire karakterkwaliteiten: rechtvaardigheid, groepsloyaliteit en betrouwbaarheid.
De top drie van karakterkwaliteiten blijken wereldwijd per regio gemiddeld hetzelfde te zijn.
Bruggen bouwen (met Hero Lift)
In de basis kun je bruggen bouwen door allereerst de waarden van anderen te erkennen. Daarmee geef je impliciet aan dat de ander evenveel recht heeft om te bestaan. Dit dempt eventuele morele verontwaardiging. Bruggen bouwen vindt namelijk eerst affectief (op basis van gevoel) plaats en pas daarna cognitief (op basis van verstand). Daarom blijkt overtuigen met feiten maar zelden effectief.
Mensen hebben allemaal dezelfde basisbehoeften: een verlangen naar autonomie, betrokkenheid en competentie. Dit zijn psychologische voedingsstoffen die we willen binnenkrijgen. Om die te bevredigen, jagen we doelen na. De manier waarop we dat doen, verschilt echter per persoon en is afhankelijk van onze waarden.
Als je een gezamenlijk doel hebt, maar de waarden van een ander niet erkent, heeft het geen zin om over oplossingen te praten. De affectieve brug ontbreekt dan nog. Praten over oplossingen zonder erkenning van waarden leidt tot oplossingenjeuk en brengt ons juist verder van het doel af.
Het is daarom belangrijk om de waarden van anderen te herkennen, zodat je ze gemakkelijker kunt erkennen. Dit maakt namelijk duidelijk waarom iemand een bepaald standpunt verdedigt. Een idealist vindt het volstrekt logisch om iedereen te helpen, wat we altruïsme noemen, terwijl een competitieve vooral op zoek is naar de meest effectieve manier om mensen te helpen, wat we effectief altruïsme noemen. Dit is een typisch voorbeeld van hoe mensen hetzelfde doel kunnen nastreven – namelijk helpen – maar daarbij een verschillende route afleggen.
Het is dus belangrijk om niet alleen de waarden van anderen te herkennen, maar ook die van jezelf. Daarnaast kan het in kaart brengen van je top drie karakterkwaliteiten helpen om beter samen te werken.
Daarom hebben we een kosteloze profiler ontwikkeld, genaamd Hero Lift. Op 10 maart jl. is deze volledig vernieuwd, wat relevant is voor mensen die hem eerder tijdens de testfase hebben ingevuld. De profiler bevat een vragenlijst die ongeveer tien minuten in beslag neemt en een uitgebreid rapport van 24 pagina’s oplevert.
Wat er met de verzamelde data gebeurt, bepaal jij zelf: je kunt ervoor kiezen om deze voor onderzoek te laten gebruiken of om ze te laten vernietigen. De vragenlijst en de daaruit voortvloeiende data worden echter nooit commercieel gebruikt. In de afbeelding zie je een voorbeeld van de vier waardensets en de acht karakterkwaliteiten.
De Essentials-pagina’s van het Hero Lift-rapport biedt je in één oogopslag inzicht in je profiel.
Samenvattend
De eerste editie van Bruggenbouwers zit erop, en we hopen dat je een beter beeld hebt gekregen van hoe polarisatie kan ontstaan en wat je eraan kunt doen. Dit is waardevolle kennis, omdat ieder mens moet samenwerken om in zijn of haar basisbehoeften te kunnen voorzien.
Als we goed kunnen samenwerken, kunnen we bergen verzetten. Maar als dat niet lukt, verspillen we alleen maar energie door elkaar te bestrijden. Met ons Hero Lift-instrument en het uitgebreide rapport hopen we je een concreet hulpmiddel te bieden dat kan dienen als een remedie tegen polarisatie.